Blog literacki, portal erotyczny - seks i humor nie z tej ziemi
1.4.3. DECYZJE NA PODSTAWIE OCENY JAKOSCI ZYCIA
Z punktu widzenia prawa i doktryny swietosci ludzkiego zycia, obecnej w tradycji judeochrzescijanskiej, zycie kazdego czlowieka ma taka sama wartosc. Sanford Kadish, przedstawiajac stanowisko, ktore w kwestii ludzkiego zycia zajmuje prawo angloamerykanskie, napisal: "Nalezy uznac, ze kazdy czlowiek ma rowne prawo do zachowania zycia po prostu dlatego, ze zycie ma wartosc nie dajaca sie do niczego sprowadzic.
76
A zatem mozna nie brac pod uwage wartosci konkretnego zycia wiekszej niz wartosc zycia samego w sobie."6
Jeszcze calkiem niedawno, bo w 1986 roku, stanowisko to zostalo ponownie kategorycznie wyrazone przez sedziego Vincenta z Sadu Najwyzszego australijskiego stanu Wiktoria, ktory nakazal zastosowanie srodkow podtrzymujacych zycie wobec powaznie uposledzonego noworodka: "Prawo nie pozwala na podejmowanie decyzji na podstawie jakosci zycia lub jakiejkolwiek oceny wartosci jakiejkolwiek istoty ludzkiej."7
Wydaje sie, ze jest to bardzo zdecydowane rozstrzygniecie. W obliczu zycia, jakie stalo sie udzialem Tony'ego Blanda, sedziowie brytyjscy zajeli jednak inne stanowisko. W sprawie tej orzeczenia wydalo dziewieciu sedziow, jeden w sadzie opiekunczym, trzech w sadzie apelacyjnym i pieciu w Izbie Lordow. W nieco rozniacych sie slowach kazdy z nich wyjasnil, ze nie uwaza za cenne zycia jedynie w sensie biologicznym. Poniewaz rozstrzygniecie to ma fundamentalne znaczenie, warto przyjrzec sie kazdej wypowiedzi z osobna. W sadzie opiekunczym sir Stephen Brown powiedzial:
Anthony Bland... nie doznaje zadnych uczuc, pozbawiony jest
swiadomosci, nie doswiadcza niczego ze swego otoczenia. Dla
rodzicow i rodziny jest "martwy". Duch go opuscil i pozostala
jedynie pusta skorupa ciala... Stwierdzam, ze Anthony Bland nie
odnosi zadnych korzysci leczniczych, medycznych lub innych
z kontynuowania wentylacji, zywienia i nawadniania za pomoca
sztucznych srodkow. (s. 330-331)
W sadzie apelacyjnym sir Thomas Bingham powiedzial:
Patrzac na te sprawe tak obiektywnie, jak tylko potrafie, i robiac
wszystko, by widziec ja oczyma pana Blanda, a nie moimi wlas-
nymi, nie moge pojac, jaka korzysc moglby odniesc ze swego
dalszego istnienia. (s. 339)
Sedzia Butler-Sloss porownal znaczenie zasady swietosci zycia ze znaczeniem jakosci zycia i uznal, ze to drugie przewaza:
77
Z ogolna zasada swietosci i nienaruszalnosci zycia nalezy moim
zdaniem porownac ocene jakosci zycia pana Blanda teraz i w przy-
szlosci w ekstremalnej sytuacji, w jakiej sie on znalazl. W tej apelacji
czynniki, ktore warunkuja faktyczny stan egzystencji pana Blanda,
wieksza majawage niz abstrakcyjny nakaz zachowania zycia. (s. 348)
Sedzia Hoffmann usilowal przekonywac, ze nie ocenia jakosci zycia. Na zarzut rzecznika Tony'ego Blanda, iz decyzja, by pozwolic Blandowi umrzec, oznaczalaby ocene, ze jego zycie nie jest warte przezycia, Hoffmann odpowiedzial:
Nie jest problemem, czy jego zycie jest warte zycia, czy nie jest
warte zycia, poniewaz brutalna rzeczywistosc jest taka, ze pan Bland
nie zyje zadnym zyciem. Nic z tego, co mowi sie o ludziach, ktorzy
zyja jakims zyciem - dobrze lub ile, odwaznie lub z hartem, szczes-
liwie lub w smutku - w odniesieniu do niego nie ma sensu. (s. 355)
Sedzia Hoffmann igra tu slowami. Nie ulegalo watpliwosci, ze Bland w rozumieniu prawa jest zywy. Orzeczenie sedziego Hoffmanna, iz rzecza sluszna jest pozwolic umrzec Antony'emu Blandowi, ma sens jedynie wtedy, jesli ocenia sie, ze samo biologiczne zycie Blanda nie jest warte przezycia. I zapewne tak wlasnie ocenil zycie biologiczne Blanda sedzia Hoffmann; fakt, ze Bland nie "zyl zadnym zyciem" w pewnym innym - raczej biograficznym niz biologicznym 8 - sensie spowodowal prawdopodobnie, ze sedzia Hoffmann mogl wydac taki wyrok.
Kiedy sprawe wniesiono przed sad Izby Lordow, ich lordowskie moscie zgodzili sie z ta opinia. Lord Keith of Kinkel przeanalizowal trudnosci zwiazane z ocena wartosci zycia istoty "trwale pozbawionej zdolnosci odczuwania" i wyciagnal ostrozny wniosek, ze "dopuszczalne byloby moze powiedzenie, iz czlowiekowi nie majacemu zadnych zdolnosci poznawczych ani szans, ze na tym swiecie kiedykolwiek je odzyska, musi byc zupelnie obojetne, czy zyje, czy umiera". (s. 361)
Lord Goff of Chieveley okreslil postepowanie lekarskie "jedynie przedluzajace zycie pacjenta" jako "daremne", jesli pacjent jest nieprzytomny i nie ma nadziei na poprawe jego stanu.
78
(s. 372) Lord Lowry podal krotkie uzasadnienie, w ktorym zgodzil sie z lordem Goffem, i stwierdzil, ze "kontynuowanie postepowania podtrzymujacego zycie nie lezy w interesie nie odczuwajacego niczego pacjenta". (s. 379) Lord Browne-Wilkinson byl zdania, ze nie do sadu, lecz do lekarza nalezy decyzja, czy pacjent odnosi korzysci z kontynuowania postepowania lekarskiego: sad musi jedynie zdecydowac, czy odpowiedzialny lekarz doszedl bona fide do racjonalnego przekonania, ze dalsze podtrzymywanie zycia nie daje pacjentowi korzysci. W przypadku Blanda nie bylo zadnych watpliwosci, ze "doskonale racjonalny" byl wniosek odpowiedzialnych lekarzy, iz podtrzymywanie zycia nie przynosi mu "zadnej uchwytnej korzysci". (s. 386) Wreszcie lord Mustill doszedl do wniosku, ze odstawienie srodkow podtrzymujacych zycie jest nie tylko legalne, ale takze moralnie usprawiedliwione, "skoro dalsze postepowanie lekarskie w stosunku do Anthony'ego Blanda nie sluzy juz zachowaniu tego splotu wielorakich cech, ktory nazywamy osobowoscia". (s. 400)
Nie moze byc zadnych watpliwosci, ze wraz z orzeczeniem w sprawie Blanda prawo brytyjskie odrzucilo idee, ze zywa osoba odnosi korzysci z zycia jako takiego, bez wzgledu na jego jakosc. Gdyby lord Goff byl zdania, ze zycie samo w sobie ma wartosc, nie moglby powiedziec, ze przedluzajace je postepowanie moze byc daremne, a inni sedziowie nie mogliby utrzymywac, ze opieka medyczna nie daje Tony'emu Blandowi zadnych korzysci. Mozemy zatem wyciagnac wniosek, ze prawo brytyjskie uznalo, iz zywa osoba musi miec - przynajmniej w pewnym stopniu - zdolnosc swiadomosci lub zdolnosc doswiadczania, by zycie dawalo jej jakies korzysci.
79