Blog literacki, portal erotyczny - seks i humor nie z tej ziemi
2.7.3. JAK DOBROWOLNA EUTANAZJA STALA SIE MOZLIWA W HOLANDII
Dobrowolna eutanazja miala od dawna swoich zwolennikow. Niezaleznie od tego, jak silne wydawac sie mogly ich argumenty, do niedawna zawsze mozna je bylo zderzyc z zimnym realizmem faktu, ze w zadnym kraju na swiecie nie pozwala sie lekarzom ani nikomu innemu zabijac ludzi, ktorzy o to prosza. Mamy oczywiscie pewne egzotyczne przyklady kultur antycznych czy plemion na antypodach, gdzie eutanazja dobrowolna badz niezupelnie dobrowolna byla jawnie praktykowana. Lecz jakiz dwudziestowieczny narod gotow bylby zapuscic sie w kraine, gdzie nigdy nie zawedrowalo nowozytne prawo? Gdyby zas to lekarze mieli dokonywac dobrowolnej eutanazji, to stowarzyszenie lekarskie jakiego kraju gotowe byloby uznac, ze zabicie pacjenta jest wlasciwym postepowaniem?
Znamy juz odpowiedz. Smierc Carli nie jest odosobnionym przykladem, jak ludzie bardzo chorzy umieraja w Holandii. Wedlug badan przeprowadzonych na zlecenie rzadowej komisji dochodzeniowej, mniej wiecej jeden na piecdziesiat zgonow jest tam wynikiem dobrowolnej eutanazji. Ocenia sie, ze co roku przeprowadza sie ich w Holandii 2300. Ponadto w okolo 400 przypadkach rocznie lekarze wprawdzie nie dokonuja eutanazji, lecz pomagaja pacjentowi popelnic samobojstwo.10 Jak
159
do tego doszlo, ze kraj tulipanow, wiatrakow i wiesniakow w sabotach stal sie krajem, w ktorym lekarze moga dokonywac dobrowolnej eutanazji bez obaw o oskarzenie?
Historia jawnego praktykowania eutanazji zaczyna sie w Holandii od dobrze znanej sytuacji: stara, niedolezna kobieta z domu starcow chce umrzec. Kazdy, kto pracuje w domu starcow, zna takich pacjentow. Lekarze zwykle czekaja na zapalenie pluc. Gdy do niego dojdzie, nie stosuja antybiotykow, "pozostawiajac sprawy ich naturalnemu biegowi". Poniewaz na zapalenie pluc trzeba niekiedy dlugo czekac, niektorzy bardziej wrazliwi pracownicy sluzby zdrowia zaluja, ze brak im odwagi, by czynnie odpowiedziec na uzasadnione i uporczywe prosby o smierc.11 W Holandii w roku 1971 doktor Geertruida Postma miala dosc odwagi, by dzialac. Byc moze dlatego, ze kobieta, ktora prosila o smierc, byla jej matka.
Matka doktor Postmy doznala krwotoku mozgowego, po ktorym byla czesciowo sparalizowana, glucha i miala trudnosci z mowieniem. W domu starcow, gdzie mieszkala, musiano ja przywiazywac do krzesla, by nie spadla. Wielokrotnie blagala corke, by polozyla kres jej zyciu. Wreszcie, jak opowiada doktor Postma, "gdy patrzylam na moja matke, wrak czlowieka wiszacy na tym krzesle, nie moglam tego dluzej zniesc". Doktor Postma zrobila matce zastrzyk morfiny, ktory spowodowal smierc. Powiadomila o tym dyrektora domu starcow, a ten zawiadomil policje.
Doktor Postma zostala oskarzona o zabojstwo z litosci, ktore w Holandii bylo (i nadal jest) przestepstwem zagrozonym kara dwunastu lat wiezienia. Uznano ja za winna, ale skazano jedynie na tydzien wiezienia z zawieszeniem na rok. Wyrok ten pokazuje, ze jej czyn spotkal sie z pewna aprobata. Aprobate te zwiekszyl jeszcze list otwarty do ministra sprawiedliwosci, podpisany przez lekarzy przyznajacych sie do popelnienia tego samego przestepstwa. Grupa osob z tej samej co doktor Postma miejscowosci postanowila zalozyc Towarzystwo Dobrowolnej Eutanazji. Przez dziesiec lat liczba jego czlonkow wzrosla do 25 000.12
160
W zwiazku ze sprawa doktor Postmy Holenderskie Krolewskie Stowarzyszenie Lekarskie zrewidowalo swoje stanowisko w kwestii dobrowolnej eutanazji. W roku 1973, gdy wszystkie inne towarzystwa lekarskie jednoznacznie opowiadaly sie za tradycyjna hipokratejska zasada, ze lekarzowi nie wolno pomagac umrzec pacjentowi, Holenderskie Krolewskie Stowarzyszenie Lekarskie uchylilo drzwi eutanazji. Chociaz stwierdzilo, ze dobrowolna eutanazja powinna pozostac prawnie zakazana, to jednak zasugerowalo, by w przypadku, gdy lekarz po starannym rozpatrzeniu wszystkich okolicznosci zdecyduje sie skrocic zycie nieuleczalnie chorego i umierajacego pacjenta, sad rozwazyl, czy konflikt obowiazkow nie usprawiedliwia tego czynu.
Ow "konflikt obowiazkow" obrona wykorzystala w niezwykle istotnym procesie, w ktorym w roku 1984 wyrok wydal Sad Najwyzszy Holandii. Sprawa Alkmaar, nazwana tak od okregu, gdzie odbyla sie rozprawa wstepna, dotyczyla smierci pacjentki wystepujacej w kronikach sadowych jako Mrs B. Miala ona dziewiecdziesiat piec lat. W czasie weekendu tuz przed smiercia nie mogla jesc ani pic i stracila przytomnosc. Odzyskawszy ja, kilkakrotnie blagala lekarza, by polozyl kres jej cierpieniom, mowiac, ze drugi raz nie chce juz czegos podobnego przezywac. Lekarz naradzil sie ze swoim asystentem. Zgodzili sie, ze nie ma szans, by Mrs B. wrocila do zdrowia. Lekarz omowil prosbe Mrs B. takze z jej synem. I asystent, i syn przychylili sie do jej prosby o eutanazje. Lekarz uwazajac, ze cierpienia pacjentki sa nie do zniesienia, zdecydowal sie wreszcie skrocic jej zycie. Zostal oskarzony o zabojstwo z litosci.
Na swoja obrone zeznal, ze dzialal w stanie wyzszej koniecznosci: prawny zakaz zabijania pozostawal w konflikcie z lekarskim obowiazkiem niesienia pacjentowi ulgi w nieznosnym cierpieniu. Zarowno sad nizszej instancji, jak i sad apelacyjny odrzucily te argumentacje. Lekarz zostal skazany, aczkolwiek nie wymierzono mu zadnej kary. Wniosl apelacje do Sadu
161
Najwyzszego, a ten orzekl, ze sad apelacyjny powinien byl zbadac, czy rzeczywiscie zaistnial stan wyzszej koniecznosci, tak jak przedstawial to lekarz. Sad Najwyzszy uznal, ze nalezy rozwazyc te sprawe biorac pod uwage "odpowiedzialne opinie lekarzy zgodne z przyjetymi normami etyki lekarskiej". Orzeczenie to zakladalo, ze jesli stan pacjenta jest nie do zniesienia i nie ma szans na jego poprawe oraz nie bylo zadnego innego sposobu zlagodzenia cierpien, to lekarz, ktory dziala w odpowiedzi na wyrazna, uporczywa i w pelni swiadoma prosbe o eutanazje, nie jest winny przestepstwa. Podobne wyroki zapadly potem w innych sprawach.13
Jeszcze zanim zapadl wyrok w sprawie Alkmaar, Holenderskie Krolewskie Stowarzyszenie Lekarskie zdecydowalo sie bardziej stanowczo poprzec dobrowolna eutanazje. Zaproponowano, aby byla dopuszczalna pod nastepujacymi warunkami:
* Przeprowadzac eutanazje moze wylacznie praktykujacy lekarz.
* Prosba pacjenta o eutanazje powinna byc wyrazona otwarcie, w sposob nie pozostawiajacy zadnych watpliwosci.
* Decyzja pacjenta powinna byc oparta na rzetelnej informacji, podjeta bez zadnych naciskow i stanowcza.
* Cierpienia i bol pacjenta musza byc nie do zniesienia, a stan nie rokujacy poprawy.
* Musi nie byc zadnych innych srodkow, ktore pozwolilyby zlagodzic cierpienia pacjenta.
* Lekarz musi podejmowac decyzje z duza ostroznoscia, a przed jej podjeciem powinien zasiegnac niezaleznej opinii innego lekarza.14
Poniewaz obrona mogla powolywac sie na konflikt obowiazkow, holenderski minister sprawiedliwosci zadecydowal, by nie wnosic przeciwko lekarzom oskarzenia o dokonywanie eutanazji lub pomoc w samobojstwie, jesli spelnione byly warunki podobne do podanych przez Holenderskie Krolewskie Stowarzyszenie Lekarskie. Warunki te nie wymagaja, by pac-
162
jent byl chory terminalnie, a jedynie by jego stan byl nie do zniesienia i nie rokujacy poprawy.
W 1993 roku parlament holenderski usankcjonowal te sytuacje. Chociaz nie uchylono ustawy, na mocy ktorej zabojstwo z litosci jest przestepstwem, to jednak wprowadzono przepisy prawne okreslajace, w jaki sposob lekarze maja informowac prokuratora o decyzjach przeprowadzania eutanazji. Prokuratura otrzymala instrukcje, by decyzje o wszczeciu dochodzenia podejmowac po rozwazeniu kazdego przypadku z osobna, zgodnie z zasada, ze prawo powinno wkroczyc w sytuacji, gdy nie jest jasne, ze zabojstwo z litosci dokonane zostalo na wyrazna prosbe pacjenta. Przy poparciu chrzescijanskich demokratow, glownej partii w koalicyjnym rzadzie katolickiego premiera Ruuda Lubbersa, izba nizsza parlamentu przyjela ten projekt wiekszoscia 91 przeciwko 45 glosom. W izbie wyzszej przeszedl znacznie mniejsza liczba glosow na skutek sprzeciwu malych partii, ktore uwazaly go za "pozbawiony kregoslupa kompromis" i domagaly sie calkowitej legalizacji dobrowolnej eutanazji.15
163