Blog literacki, portal erotyczny - seks i humor nie z tej ziemi
2.7.4. WALKA O PRAWO DO SMIERCI
Zobaczylismy, w jaki sposob kilkorgu bardzo chorym ludziom udalo sie polozyc kres swojemu zyciu. Obywatele wspolczesnych panstw demokratycznych w coraz wiekszym stopniu chca decydowac o tym, jak umra. Niepowodzenie prob, by zakazac rozpowszechniania ksiazki Dereka Humphry'a Ostateczne wyjscie - opisujacej sposoby odebrania sobie zycia i podajacej liste srodkow letalnych wraz z dawkowaniem - pokazuje, ze nie sposob juz dluzej taic informacji, jak mozna bezbolesnie sie zabic. Zdumiewajacy sukces tej ksiazki - bestsellera numer jeden wsrod poradnikow na liscie "New York Timesa" - wykazuje, jak wielu osobom potrzebne sa takie informacje. Zaden amerykanski prokurator nie probowal przeciwdzialac sprzeda-
163
zy tej ksiazki. W Australii przez krotki czas jej import byl zakazany, ale wydanie australijskie dopuszczono do sprzedazy osobom powyzej osiemnastego roku zycia.16
Pragnienie decydowania o tym, jak sie umrze, wyznacza radykalny odwrot od etyki swietosci zycia. Nie zaspokoja go ani ustepstwa na rzecz autonomii pacjenta czynione w ramach tej etyki - prawo do niewyrazenia zgody na stosowanie medycznych "srodkow nadzwyczajnych", ani stosowanie srodkow takich jak morfina "w intencji" zlagodzenia bolu, czego "niezamierzonym, acz przewidywanym skutkiem ubocznym" jest skrocenie zycia. Skorzystanie z prawa do niezgody na leczenie moze byc pomocne tylko w niewielkiej liczbie przypadkow, w ktorych pozwoli na szybka i bezbolesna smierc. Inna jest na przyklad sytuacja wiekszosci pacjentow chorych na raka. Odpowiedniejsza pomoca dla nich bylby szczodry zastrzyk morfiny, ale i to nie jest rozwiazaniem dla osob takich jak Janet Adkins lub Lillian Boyes. Carla, ktora miala stala infuzje morfiny, takze nie chciala umierac wskutek stopniowego zwiekszania dawek, gdyz spowodowaloby to sennosc i otepienie juz na kilka dni przed smiercia. Wolala umrzec w otoczeniu rodziny w chwili, ktora sama wybrala. Lecz dla wiekszosci bardzo chorych ludzi, ktorzy chca decydowac o wlasnej smierci, najlepsza bylaby pomoc lekarza. Wlasnie dlatego tradycyjna etyka nie bedzie mogla odpowiedziec na wspolczesne zadanie, by od nas samych zalezalo, jak umrzemy.
Prawie wszystkie opisane przeze mnie historie smierci byly szczegolnie tragiczne, gdyz spotykala ona ludzi zaledwie w srednim wieku. Jesli jednak wezmiemy pod uwage, jak ludzie ci umierali, smierc Carli wydaje sie wyraznie lepsza od innych. Do ostatniej chwili Carla otoczona byla najlepsza, jaka tylko jest mozliwa, pomoca medyczna. Rodzina, a nawet ksiadz z jej parafii mogli byc przy niej. Niczego nie trzeba bylo robic ukradkiem, w tajemnicy. Nie trzeba bylo obawiac sie kleski. Nikt nie musial spedzac potem bezsennych nocy, zastanawiajac sie, czy policja nie zastuka do drzwi.
164
W sadach wielu krajow toczyc sie teraz bedzie walka o to, czy powinno sie pozwolic, by ludzie mogli swobodnie wybierac taki sposob umierania, jaki byl udzialem Carli. Spojrzenie na te kwestie zmieni sie, jesli lawy przysieglych nadal beda odmawiac skazywania osob oskarzonych o udzielenie pomocy w samobojstwie, jak zdarzylo sie to w sprawie Kevorkiana, ktory pomogl umrzec Thomasowi Hyde'owi. Zmiane taka moze takze spowodowac argumentacja prawnicza. Sue Rodriguez, ktora wydala walke kanadyjskiemu zakazowi pomocy w samobojstwie, przegrala tylko o wlos. Dzien po uniewinnieniu doktora Kevorkiana sedzia okregowy w stanie Waszyngton, Barbara Rothstein, za niezgodne z konstytucja uznala prawo stanowe zakazujace lekarzom udzielania terminalnie chorym pacjentom pomocy w samobojstwie. Podobnie jak sedzia Richard Kaufman ze stanu Michigan, stwierdzila ona, ze prawo to narusza swobody obywatelskie terminalnie chorych pacjentow. Uznala takze, ze jesli sie dopuszcza, by osoby terminalnie chore odmawialy zgody na postepowanie podtrzymujace zycie, a zarazem zakazuje lekarzom udzielania takim pacjentom pomocy w samobojstwie, to stanowi to naruszenie prawa do rownej ochrony gwarantowanego przez czternasta poprawke do konstytucji USA. Wniesiono rewizje od tego wyroku i sprawa zostanie zapewne rozstrzygnieta przez Sad Najwyzszy.17
Dziwnym moze sie wydawac, ze sedzia uznal nagle, iz prawo obowiazujace od 140 lat jest sprzeczne z konstytucja przyjeta ponad 200 lat temu; lecz konstytucja Stanow Zjednoczonych stanowi zywe zrodlo interpretacji prawa, a nie zamkniety dokument. Ze wzgledu na te tradycje prawnicza orzeczenie Sadu Najwyzszego, ze istnieje konstytucyjne prawo do samobojstwa, nie byloby wiekszym zaskoczeniem niz jego stwierdzenie przed dwudziestu laty, ze istnieje konstytucyjne prawo do aborcji. Ponadto skoro zezwalajacy na aborcje wyrok Sadu Najwyzszego w sprawie Roe przeciwko Wade stanowi obecnie precedens prawny, przedstawiony argument na rzecz konstytucyjnego prawa do samobojstwa ma zapewne mocniejsza pod-
165
stawe prawna niz ta, na ktorej opieral sie uznany wowczas przez sad argument na rzecz prawa do aborcji.
W maju 1995 roku zgromadzenie ustawodawcze australijskich Terytoriow Polnocnychjako pierwsze na swiecie zalegalizowalo dobrowolna eutanazje. Jeszcze wczesniej w historycznym referendum w listopadzie 1994 roku amerykanski stan Oregon jako pierwszy wypowiedzial sie za prawem pozwalajacym lekarzom postepowac tak jak doktor Timothy Quill, to znaczy nieuleczalnie chorym pacjentom proszacym o pomoc w samobojstwie przepisywac leki, ktore po zazyciu spowoduja spokojna smierc. Poprzednio, w latach 1991 i 1992, w stanach Waszyngton i Kalifornia bardziej radykalne projekty prawne przegraly nieznaczna wiekszoscia glosow.l8 Decyzja stanu Oregon wykazala, ze spoleczenstwo gotowe jest poprzec ostroznie pomyslane reformy prawne dajace jednostkom prawo do pomocy lekarza w samobojstwie.
Gdy prawo pacjenta do decydowania o tym, w jaki sposob umrze, zostanie uznane w innych krajach, podobnie jak obecnie w Holandii, w stanie Oregon (prawo przyjete w referendum moze jeszcze zostac zakwestionowane i na ostateczne rozstrzygniecie byc moze trzeba bedzie czekac kilka lat) oraz w Terytoriach Polnocnych (jest to jeszcze kwestia ogloszenia ostatnio uchwalonego prawa) tradycja hipokratejska podlegac bedzie dalszym modyfikacjom, tak jak bylo w przypadku aborcji. Eutanazja stanie sie czescia wlasciwego postepowania lekarskiego wobec terminalnie lub nieuleczalnie chorego pacjenta, jesli swiadomie i bez zadnych naciskow bedzie o nia prosil. Ale czy na tym zakoncza sie zmiany?